Como funciona a inversión do suxeito pasivo na construción?

A inversión do suxeito pasivo na construción obriga ao destinatario dos bens ou servizos a autorrepercutirse o IVE e declaralo a Facenda

Cada vez que compramos un produto ou contratamos un servizo estamos a pagar impostos. Con todo, no momento da transacción moitas veces non somos conscientes diso. Cal é o motivo? Non nos corresponde a nós declaralo e pagarllo a Facenda. Pero hai unha serie de situacións nas que esta tarefa si recae no contribuínte, como sucede na inversión do suxeito pasivo na construción.

O Imposto sobre o Valor Engadido, popularmente coñecido como IVE, é o máis popular dos impostos indirectos: aqueles que gravan o consumo e son iguais para todas as persoas, independentemente da súa capacidade económica. No 2022, Facenda colleitou máis de 75.000 millóns de euros grazas a este gravame. Unha cifra que marcou un récord histórico. Pero, quen os recadou?

Habitualmente, os encargados de cobrar e transferir á Axencia Tributaria este imposto son os provedores dos bens ou servizos. Á fin e ao cabo, non sería operativo que cada persoa rexistrase o IVE de cada produto que adquire e remitísello máis tarde a Facenda. Con todo, hai un conxunto de excepcións nas que son os consumidores quen asume esta obrigación.

Que é a inversión do suxeito pasivo

Non é posible comprender en que consiste a inversión do suxeito pasivo na construción sen entender antes que é a inversión do suxeito pasivo.

Este mecanismo inviste os roles do provedor e do cliente. Nunha operación normal, o contribuínte (aquel que emenda o imposto) é o cliente, e o suxeito pasivo (aquel con a obrigación de transferirlle o diñeiro ao suxeito activo) é o provedor. Pero cando se activa a inversión do suxeito pasivo, o propio cliente é contribuínte e suxeito pasivo ao mesmo tempo.

Isto ten unha serie de consecuencias. Para comezar, o provedor tan só cobrará a base impoñible, e a factura que emite ao cliente non incluirá o IVE. Ademais, ten que deixar constancia diso na propia factura, indicando por escrito que a operación se ha levado a cabo mediante a inversión do suxeito pasivo, conforme ao artigo a operación 84.1.2º da Lei 37/1992, do 28 de decembro, do Imposto Sobre o Valor Engadido (LIVA).

O beneficiario do ben ou do servizo é, por tanto, quen ten que autorrepercutirse ese imposto, e máis tarde abonarllo a Facenda. Con todo, esta non é unha situación moi frecuente: hai unha serie de condicións para que poida darse, e en todas elas o destinatario da factura ten que ser un profesional exercendo a súa actividade. Baixo ningún concepto unha persoa corrente comprando un produto podería converterse no suxeito pasivo.

Unha ollada á lexislación

Que normativa regula este mecanismo? Como vimos anteriormente, a Lei 37/1992, do 28 de decembro, do Imposto sobre o Valor Engadido incide de forma directa nestas cuestións. E, máis concretamente, o artigo 84, no que se detallan todos os casos nos que entraría en funcionamento.

Un destes casos é o que se coñece como inversión do suxeito pasivo na construción. Leste aparece regulado na letra f), onde se indica que esta figura activarase nas execucións de obra, con ou sen achega de materiais, así como as cesións de persoal para a súa realización, cando o obxecto do contrato sexa a urbanización de terreos ou a construción ou rehabilitación de edificacións.

Así mesmo, o artigo precisa que isto tan só aplícase aos contratos formalizados directamente entre o promotor e o contratista ou entre o contratista principal e outros subcontratistas. O resto de contratos, aínda que estean relacionados coas execucións de obra, non funcionarían coa inversión do suxeito pasivo na construción.

Aclarando a terminoloxía

Para comprender en profundidade a inversión do suxeito pasivo na construción hai que facer fincapé en tres dos conceptos mencionados pola lei: as execucións de obra, as edificacións e a urbanización de terreos.

As execucións de obra son todos aqueles contratos nos que se encarga a realización dunha obra cambio dunha contraprestación, xa sexa para construír, remodelar, ampliar ou mellorar unha edificación.

As edificacións son todas aquelas construcións unidas de forma permanente ao chan ou a outros inmobles, e que poden levantarse sobre a superficie ou no subsolo. Algúns exemplos comúns de edificacións son os edificios, os portos, os aeroportos, as plataformas petroleiras, os camiños, as estradas, as pontes, os túneles, os diques…

Por último, a urbanización de terreos inclúe todas aquelas obras relacionadas coa evacuación de augas, o abastecemento, a subministración de enerxía eléctrica, as instalacións telefónicas, as redes de distribución de gas, as rúas, os accesos e as beirarrúas.

Un exemplo da inversión do suxeito pasivo na construción

Supoñamos, por exemplo, que a empresa construtora encargada de erixir un edificio de locais comerciais decide subcontratar os labores de pintura. O pintor emite unha factura dirixida á construtora, que se enmarcaría na inversión do suxeito pasivo na construción, e non tería que incluír o IVE.

Ao mesmo tempo, a construtora emite unha factura ao promotor que lle encargou a execución da obra. E, como tamén cumpre cos requisitos da inversión do suxeito pasivo na construción, esta segunda factura tampouco incorpora o IVE.

Quen se encarga entón de pagar este imposto? A pesar de que todos os actores involucrados deben rexistrar a operación, a construtora e o promotor son os que teñen que autorrepercutirse o IVE e ingresarlle a cantidade correspondente a Facenda. A primeira, por contratar os traballos de pintura, e o segundo, por contratar a execución da obra.

Máis adiante, chega o momento de que os suxeitos pasivos enfróntense ás súas obrigacións tributarias. E para iso teñen que cumprimentar o modelo 303, un formulario que se entrega á Axencia Tributaria de forma trimestral e a través do cal os empresarios pagan o IVE e dedúceno, se teñen dereito a iso. Ademais, o emisor da factura tamén ten que encher certas casas, pero tan só de modo informativo, pois a el non lle corresponde abonar nada.

A final de ano os tres deben cubrir o modelo 390, considerado o equivalente anual do documento anterior, e no que se rexistran todas as operacións que se levaron a cabo ao longo dese exercicio.

Aínda que este mecanismo non está moi presente na vida diaria dos cidadáns correntes nin nos aforradores que invisten nas plataformas de financiamento alternativo, si que se produce con bastante frecuencia no sector da construción.

Por tanto, resulta fundamental que todas as persoas que traballan nel coñezan á perfección como actuar ante a inversión do suxeito pasivo na construción, posto que unha declaración errónea podería enfrontalos a sancións por parte das autoridades.